Moje doświadczenia z tworzeniem ogrodu japońskiego
Fascynacja kulturą Kraju Kwitnącej Wiśni oraz planowane zimowe podróże po Azji tylko wzmocniły to pragnienie. Dziś chcę podzielić się z Wami moim doświadczeniem tworzenia kawałka Japonii w polskim krajobrazie – ze wszystkimi wyzwaniami, sukcesami i naukami, jakie z tego płyną.
Dlaczego zdecydowałam się na ogród japoński?
Przez lata obserwowałam jak ogrody japońskie, mimo swojej pozornej prostoty, potrafią wprowadzić człowieka w stan głębokiego spokoju i kontemplacji. W naszym zabieganym życiu, szczególnie po długich godzinach spędzonych przed komputerem, potrzebowałam przestrzeni, która będzie działać jak naturalna terapia.
Filozofia japońskich ogrodów opiera się na harmonii, asymetrii i symbolice każdego elementu. To nie tylko estetyka, ale cały system wartości i postrzegania świata. Jeśli chcesz zgłębić te fundamentalne zasady, polecam mój artykuł o filozofii i zasadach ogrodu japońskiego, który pomoże Ci zrozumieć głębsze znaczenie tej sztuki.
Pierwsze wyzwanie: adaptacja do polskiego klimatu
Pierwsze pytanie, jakie sobie zadałam, brzmiało: jak stworzyć autentyczny ogród japoński w polskim klimacie? Nasze zimy bywają surowe, a lata czasem upalne – to zupełnie inne warunki niż w Japonii.
Po konsultacjach z lokalnymi szkółkami i wielu godzinach researchu, stworzyłam listę roślin, które:
- Są odporne na polskie warunki klimatyczne
- Zachowują estetykę japońską
- Dobrze komponują się ze sobą
Kluczowym elementem stały się rodzime gatunki sosen (zamiast japońskich sosen czarnych), które po odpowiednim formowaniu mogą przypominać swoje japońskie odpowiedniki. Uzupełniłam je irysami syberyjskimi, które świetnie zastępują japońskie irysy ensata, oraz różnymi odmianami klonów, które chociaż nie są typowo japońskie, doskonale oddają charakter i kolorystykę klonów palmowych.
Przy wyborze roślin kierowałam się zasadą, że lepiej mieć zdrową, dobrze rosnącą roślinę lokalną o podobnej estetyce niż walczyć z utrzymaniem przy życiu autentycznej japońskiej odmiany, która w naszym klimacie nigdy nie będzie wyglądać tak dobrze jak w swoim naturalnym środowisku.
Kształtowanie terenu – miniaturowy krajobraz
Ogrody japońskie to często miniaturowe odwzorowania większych krajobrazów. Aby stworzyć taką iluzję, musiałam przeprowadzić spore prace ziemne. Na szczęście mój mąż, choć na co dzień pracuje w IT, z entuzjazmem pożyczył sprzęt od kolegi i pomógł w formowaniu małych wzgórz i zagłębień.
Stworzyliśmy delikatne wzniesienie symbolizujące górskie zbocze, a u jego podnóża zaprojektowaliśmy miejsce na suchy strumień. Warto wiedzieć, że w tradycyjnych ogrodach japońskich często stosuje się technikę "shakkei" – zapożyczonego krajobrazu. W moim przypadku naturalnym "zapożyczeniem" stał się widok na odległą Górę Ślężę, który świadomie uwzględniłam w kompozycji ogrodu.
Element wody – prawdziwy czy symboliczny?
Woda jest nieodzownym elementem ogrodu japońskiego. Długo zastanawiałam się, czy budować staw, czy może zdecydować się na suchą reprezentację wody.
Ostatecznie zdecydowałam się na kompromis – mały, płytki zbiornik z recyrkulacją wody, który przechodzi w suchy strumień z kamieni. Takie rozwiązanie jest łatwiejsze w utrzymaniu niż pełnowymiarowy staw, a jednocześnie wprowadza kojący dźwięk płynącej wody.
Jeśli zastanawiasz się nad różnymi sposobami wprowadzenia elementu wody do swojego ogrodu, zajrzyj do mojego artykułu o wodzie w ogrodzie japońskim - jej symbolice i aranżacji, gdzie omawiam różne możliwości, od prawdziwych stawów po całkowicie suche reprezentacje.
Kamienie – fundament kompozycji
W japońskiej sztuce ogrodowej kamienie są często najważniejszymi elementami, wokół których buduje się całą kompozycję. Ich wybór i rozmieszczenie zajęły mi najwięcej czasu.
Początkowo myślałam o sprowadzeniu specjalnych kamieni z kamieniołomu, ale po wizycie nad pobliskim strumieniem odkryłam wspaniałe okazy lokalnych skał, obmyte przez wodę do interesujących kształtów. Wybrałam kilka większych kamieni jako tzw. "kamienie główne" oraz mniejsze do utworzenia kompozycji i suchego strumienia.
Ustawienie kamieni to prawdziwa sztuka – w tradycji japońskiej każdy kamień ma swoją rolę i znaczenie. Spędziłam wiele godzin, przesuwając je o centymetry, szukając idealnej kompozycji, która będzie wyglądać naturalnie, jakby kamienie leżały tam od zawsze.
Kamienie i żwir są fundamentem szczególnie w ogrodach zen (karesansui). Jeśli interesuje Cię ten temat, polecam mój szczegółowy artykuł o kamieniach i żwirze jako fundamencie ogrodu zen.
Ścieżki i mosty – podróż przez ogród
Ścieżki w ogrodzie japońskim nigdy nie są proste – mają prowadzić odwiedzającego przez starannie zaplanowane widoki, zachęcać do zwalniania i kontemplacji. W moim ogrodzie stworzyłam krętą ścieżkę z płaskich kamieni (tobi-ishi), która prowadzi przez najważniejsze punkty widokowe.
Zdecydowałam się również na mały drewniany mostek nad suchym strumieniem. Był to projekt weekendowy, który wykonaliśmy wspólnie z mężem – ja zajęłam się projektem inspirowanym tradycyjnymi japońskimi mostami, a on konstrukcją. Mosty w ogrodach japońskich mają głębokie znaczenie symboliczne – reprezentują przejście między różnymi światami lub stanami umysłu.
Więcej o symbolicznym znaczeniu ścieżek i mostów w japońskiej sztuce ogrodowej oraz praktyczne wskazówki dotyczące ich projektowania znajdziesz w moim artykule o mostach i ścieżkach w ogrodzie japońskim.
Latarnie i inne elementy architektoniczne
Kamienne latarnie (tōrō) to charakterystyczny element ogrodów japońskich. Po długich poszukiwaniach znalazłam lokalnego rzemieślnika, który wykonał dla mnie betonową replikę tradycyjnej latarni yukimi-dōrō (latarnia śnieżna). Umieściłam ją w strategicznym punkcie ogrodu, gdzie stanowi naturalny punkt skupienia wzroku.
Drugim elementem architektonicznym jest mała bambusowa furtka (shiorido), która symbolicznie oddziela przestrzeń ogrodu japońskiego od reszty terenu. Jej wykonanie było stosunkowo proste – wykorzystaliśmy lokalnie dostępny bambus, który choć nie jest identyczny z japońskim, dobrze spełnia swoją estetyczną funkcję.
Sezonowe wyzwania i pielęgnacja
Utrzymanie ogrodu japońskiego w polskim klimacie wymaga szczególnej uwagi do sezonowej pielęgnacji. Najtrudniejsze okazały się:
- Zimowanie delikatniejszych roślin, takich jak niektóre odmiany klonów
- Ochrona kamiennych elementów przed mrozem i pękaniem
- Utrzymanie odpowiedniego kształtu drzew i krzewów poprzez regularne, ale subtelne przycinanie
Odkryłam, że kluczem do sukcesu jest regularna, uważna pielęgnacja przez cały rok. Każda pora roku wymaga innych zabiegów – od wiosennego oczyszczania po zimowe zabezpieczenia. Po więcej szczegółów zapraszam do mojego przewodnika o pielęgnacji ogrodu japońskiego przez cztery pory roku.
Co bym zrobiła inaczej?
Po roku doświadczeń jest kilka rzeczy, które zrobiłabym inaczej, gdybym zaczynała od nowa:
- Staranniej zaplanowałabym system nawadniania – w upalne lata utrzymanie wilgotności niektórych stref ogrodu okazało się wyzwaniem.
- Wybrałabym mniej gatunków roślin, ale w większych grupach – początkowo chciałam mieć "po jednej" z wielu japońskich roślin, ale z czasem zrozumiałam, że lepszy efekt dają większe skupiska kilku dobrze dobranych gatunków.
- Nie oszczędzałabym na jakości żwiru – tańszy żwir rzeczny szybko zarósł mchem i chwastami, wymagając częstszej konserwacji.
Radość i spokój, które warto kultywować
Mimo wyzwań, mój mały japoński ogród stał się dla mnie źródłem nieustającej radości. Poranki spędzane na jego pielęgnacji, popołudniowe chwile kontemplacji przy dźwięku płynącej wody czy wieczory z lampką wina na pobliskiej ławce – to momenty, które rekompensują każdy wysiłek.
Co więcej, Carmen, nasz francuski buldog, upodobała sobie drzemki w cieniu japońskiego klonu, co dodaje naszemu ogrodowi szczególnego, osobistego charakteru.
Tworzenie ogrodu japońskiego w polskich warunkach to nie tylko ćwiczenie z projektowania przestrzeni, ale również lekcja cierpliwości, akceptacji niedoskonałości i dostrzegania piękna w prostych rzeczach. To wartości, które wykraczają daleko poza granice ogrodu.
Jeśli marzysz o własnym japońskim ogrodzie, zachęcam do odważnego eksperymentowania i adaptowania japońskich zasad do lokalnych warunków. Autentyczność nie polega na dokładnym kopiowaniu, ale na zrozumieniu i kreatywnym przekazaniu ducha japońskiej sztuki ogrodowej. A najważniejsze – twórz ogród, który będzie Twoim osobistym miejscem harmonii i spokoju.
—Margo